Chúng ta sẽ biết chính xác mức độ phi tập trung của Cardano
Ngày 20 tháng 04 năm 2023 - Chia sẻ bài viết này trên Twitter | Facebook | Telegram
Đại học Edinburgh sẽ đo lường mức độ Phi tập trung của các dự án blockchain và cung cấp thông tin này thông qua một chỉ mục (EDI). Nó sẽ bắt đầu với Bitcoin và tiếp tục với các dự án có liên quan khác, chẳng hạn như Ethereum, Cardano, v.v. Do đó, Chỉ số Phi tập trung của Edinburgh (EDI) có thể trở thành nguồn đánh giá tin cậy đầu tiên khi nói đến mức độ Phi tập trung của các dự án blockchain riêng lẻ. Điều này rất quan trọng, vì những người bình thường có thể không biết việc so sánh chất lượng Phi tập trung giữa các dự án khó đến mức nào. Các cộng đồng blockchain có những cuộc tranh luận bất tận về dự án nào là phi tập trung nhất. Thông tin này cũng hữu ích cho các cơ quan quản lý có thể đưa ra quyết định dựa trên bằng chứng dựa trên chỉ số. EDI có thể cho chúng ta câu trả lời rất chính xác cho câu hỏi Cardano được Phi tập trung tốt như thế nào so với các dự án khác. Làm thế nào chỉ số này có thể làm được điều đó?
TÓM TẮT
Cardano là mạng phi tập trung nhất trong top 10 khi nói đến số lượng node quan trọng trong mạng (nhà sản xuất khối) và những người nắm giữ "tài nguyên đắt tiền". Tính phi tập trung của mạng PoS đã được cải thiện đôi chút trong sáu tháng qua trong khi tính phi tập trung của Bitcoin đã giảm dần trong suốt 10 năm qua.
Viễn cảnh và Thực tế
Một trong những quan niệm sai lầm phổ biến nhất trong ngành công nghiệp blockchain là giả định rằng chất lượng Phi tập trung phụ thuộc vào số lượng node trong mạng. Mạng blockchain bao gồm các node phân tán có thể được vận hành bởi bất kỳ ai mà không cần sự cho phép của bên thứ ba. Tuy nhiên, số lượng node trong mạng chỉ có ảnh hưởng nhỏ đến chất lượng Phi tập trung.
Nhiệm vụ chính của mạng phân tán là phân phối dữ liệu (giao dịch và khối) giữa các node và chia sẻ tài nguyên. Số lượng các node trong mạng ảnh hưởng đến hiệu quả phân phối dữ liệu và tính khả dụng. Nó cũng ảnh hưởng đến độ tin cậy và tính khả dụng của mạng. Dữ liệu gần như không thể bị mất khỏi thế giới nếu nó tồn tại trên hàng nghìn node và luôn sẵn sàng. Mỗi node mới được kết nối có thể tìm thấy các node ngang hàng và bắt đầu giao tiếp với nhau bất cứ lúc nào. Không thể tắt mạng blockchain này một cách đơn giản vì không có máy chủ trung tâm.
Bạn có thể ngạc nhiên khi biết rằng tất cả các thuộc tính mạng phân tán này không có tác động lớn đến việc Phi tập trung mạng. Mạng phân tán bảo vệ dữ liệu (sổ cái), có thể xác thực dữ liệu (khối và giao dịch) và bảo vệ mạng khỏi bị tắt. Vấn đề là các node không thể trực tiếp tham gia vào sự đồng thuận của mạng (tạo khối mới) và bất kỳ quá trình ra quyết định nào (quản trị).
Nhà điều hành node ở vị trí của người sử dụng dữ liệu (có thể xác thực dữ liệu), nhưng họ không có cơ hội can thiệp vào việc tạo dữ liệu mới hoặc phản ứng với các lỗi có thể xảy ra trong sự đồng thuận của mạng. Nếu một node nhận được một giao dịch hoặc khối không hợp lệ, tất cả những gì nó có thể làm là bỏ qua nó và đợi dữ liệu mới. Tại sao nó được thiết kế theo cách đó? Bởi vì một mạng phi tập trung yêu cầu bảo vệ chống lại các cuộc tấn công của Sybil.
Tấn công Sybil là một loại tấn công bảo mật trực tuyến trong đó một thực thể duy nhất tạo nhiều danh tính hoặc tài khoản giả trên mạng hoặc hệ thống để đạt được lợi thế hoặc quyền kiểm soát không công bằng đối với mạng hoặc hệ thống đó. Mục tiêu của kẻ tấn công Sybil là kiểm soát một phần quan trọng của mạng, cho phép chúng tác động đến các quyết định, thao túng dữ liệu hoặc làm gián đoạn hoạt động của mạng.
Mạng blockchain mở và bất kỳ ai cũng có thể chạy (ẩn danh) bao nhiêu node tùy thích mà không cần sự cho phép của bên thứ ba. Các mạng phân tán mở vốn dĩ không tránh khỏi các cuộc tấn công của Sybil. Để giúp chúng chống lại các cuộc tấn công của Sybil, việc Phi tập trung phải dựa trên quyền sở hữu một nguồn tài nguyên khan hiếm và/hoặc đắt đỏ. Quyền sở hữu một nguồn "tài nguyên đắt tiền" thể hiện rủi ro liên quan đến việc mất của cải. Điều này đảm bảo rằng chủ sở hữu tài nguyên có quyền lợi của họ trong trò chơi và cho phép chúng tôi giả định rằng họ sẽ cư xử trung thực.
Ngược lại, việc Phi tập trung không được chỉ dựa trên khả năng vận hành một node, vì một thực thể duy nhất có thể chạy một số lượng lớn các node tương đối rẻ (chỉ cần phân bổ địa chỉ IP và chạy nhiều máy khách trên một máy chủ).
"tài nguyên đắt tiền" trong mạng PoW chính là công cụ khai thác ASIC và năng lượng điện mà nó sử dụng. Trong khi với mạng PoS, tài nguyên là tiền gốc của mạng. Sự Phi tập trung của Cardano dựa trên quyền sở hữu các đồng tiền ADA. Đối với Bitcoin, sự phi tập trung là khả năng cung cấp tỷ lệ băm (hash) cho mạng.
Nhiều người có thể ngạc nhiên khi chủ sở hữu của một "tài nguyên đắt tiền" có thể tham gia vào việc Phi tập trung blockchain mà không cần phải vận hành một node.
Chủ sở hữu của các đồng tiền ADA trực tiếp tham gia vào việc Phi tập trung Cardano và chỉ cần một chiếc ví nhẹ để làm điều đó. Nếu chủ sở hữu ADA ủy thác tiền cho pool đã chọn, thì họ là người tham gia tích cực vào quá trình Phi tập trung với quyền nhận phần thưởng. Người nắm giữ ADA trực tiếp tham gia vào việc quyết định ai (pool nào) sẽ được sản xuất các khối.
Đây chính xác là nguyên tắc giống như bạn có thể quan sát thấy trong trường hợp của Bitcoin. Người khai thác không cần phải chạy node của riêng họ. Cái họ cần là phần cứng ASIC. Công cụ khai thác chỉ ủy quyền tỷ lệ băm cho pool đã chọn. Một công cụ khai thác có thể có hàng nghìn phần cứng ASIC. Một công cụ khai thác lớn có thể có quyền ra quyết định gấp 1000 lần so với một công cụ khai thác chỉ làm theo sở thích với một phần cứng ASIC. Tương tự, có thể có những người nắm giữ ADA ít và có người nắm giữ nhiều.
Các tính năng xác định mức độ Phi tập trung của mạng blockchain chủ yếu là các ưu đãi kinh tế và chi phí tham gia khai thác hoặc ủy thác. Về nguyên tắc, mọi người đều muốn được khen thưởng vì đã đóng góp vào việc Phi tập trung. Trong trường hợp của cả blockchain PoS và PoW, tuyên bố sau đây được áp dụng. Bạn sở hữu càng nhiều "tài nguyên đắt tiền", bạn càng có nhiều ràng buộc vơi trò chơi và bạn càng nhận được nhiều phần thưởng cho hành vi trung thực.
Lưu ý rằng trong bối cảnh Phi tập trung, việc chủ sở hữu tiền ADA nắm giữ stake của họ (chia sẻ quyền ra quyết định) trong mạng Cardano là hoàn toàn không liên quan trong khi đối với trường hợp của Bitcoin, một "tài nguyên đắt tiền" (phần cứng ASIC và điện) phải được tiêu thụ và mua đi mua lại nhiều lần để nhận được phần thưởng. Khía cạnh này ảnh hưởng đến một số vectơ tấn công, nhưng không ảnh hưởng đến sự Phi tập trung.
Cũng lưu ý rằng trong trường hợp cực đoan, có thể có một mạng phân tán khổng lồ với hàng chục nghìn node, nhưng chỉ một vài thực thể (thậm chí một thực thể duy nhất) có thể sở hữu "tài nguyên đắt tiền". Nếu hơn 50% tài nguyên (tiền gốc của mạng hoặc tỷ lệ băm) được sở hữu bởi một thực thể duy nhất, blockchain sẽ được tập trung bất kể số lượng node. Một thực thể duy nhất có thể quyết định kiểm duyệt giao dịch, tạo khối mới hay cố gắng thực hiện hành vi gian lận. Các nhà khai thác node không sở hữu "tài nguyên đắt tiền" có rất ít cơ hội để thay đổi tình trạng này.
Điều quan trọng cần lưu ý là mạng được bảo mật bằng một "tài nguyên đắt tiền", không phải các node thường. Người dùng buộc phải tham gia một phiên bản mạng đủ an toàn. Nếu phần lớn các công cụ khai thác hỗ trợ một chuỗi cụ thể (sau fork), người dùng sẽ buộc phải tham gia hoặc ở lại trên phiên bản kém an toàn hơn của chuỗi (chuỗi ngắn hơn) với nguy cơ các công cụ khai thác có thể tấn công một chuỗi cạnh tranh. Fork không phải là một giải pháp lý tưởng trong trường hợp tranh chấp quản trị.
- Phi tập trung không phụ thuộc vào số lượng node trong mạng phân tán mà phụ thuộc vào số lượng thực thể nắm giữ "tài nguyên đắt tiền".
- Người nắm giữ tài nguyên không cần phải chạy các node của riêng họ.
- Sẽ luôn có những người nắm giữ tài nguyên lớn có nhiều quyền lực hơn những người nắm giữ tài nguyên nhỏ hơn.
- Nói cách khác, những người sở hữu "tài nguyên đắt tiền" là không bình đẳng. Những người có tiền có thể mua được nhiều quyền lực hơn.
- Việc Phi tập trung phải dựa trên một nguồn "tài nguyên đắt tiền" vì nó đóng vai trò bảo vệ chống lại các cuộc tấn công của Sybil.
Các nhà sản xuất khối so với các node thông thường
Chúng tôi đã giải thích rằng chủ sở hữu "tài nguyên đắt tiền" không cần phải chạy node của riêng họ. Điều này đúng nếu họ ủy quyền tài nguyên cho người điều hành chạy node. Tất nhiên, chủ sở hữu "tài nguyên đắt tiền" có thể chạy node riêng của mình. Các node trong mạng phân tán có liên quan đến việc tạo ra các khối mới và mở rộng sổ cái. Rõ ràng, các node không tương đương nhau và một số node quan trọng hơn các node khác.
Các node tham gia trực tiếp vào sự đồng thuận của mạng theo nghĩa tạo ra các khối mới được gọi là nhà sản xuất khối (pool hoặc trình xác thực). Các node này quan trọng hơn các node của người dùng thông thường, những người đóng vai trò là người sử dụng dữ liệu.
Nếu có các node trong một mạng phân tán quan trọng hơn các node khác, chúng ta có thể nói về một hình thức tập trung hóa. Nếu kẻ tấn công thành công trong việc loại bỏ một node thường (hoặc một số lớn hơn) khỏi mạng, thì mạng sẽ dễ dàng đối phó và sẽ không bị xâm phạm (nó sẽ tạm thời bị phân tán ít hơn). Nếu kẻ tấn công quản lý để loại bỏ các node được điều hành bởi các nhà sản xuất khối (pool hoặc trình xác thực), điều này sẽ ảnh hưởng đến quá trình sản xuất khối và cuộc tấn công có thể được coi là thành công. Nếu kẻ tấn công xóa tất cả các node của nhà sản xuất khối khỏi mạng, thì mạng sẽ dừng hoàn toàn.
Loại tấn công nào là hiệu quả nhất? Có thể tấn công những người nắm giữ lớn "tài nguyên đắt tiền" hoặc các node quan trọng trong mạng. Nếu kẻ tấn công đánh cắp được một lượng tiền đáng kể hoặc phá hủy vật lý một số trại khai thác lớn, điều này sẽ có tác động tiêu cực đến hoạt động của mạng. Phần cứng ASIC có thể bị chính phủ thu giữ và sử dụng sai mục đích cho một cuộc tấn công tương tự như cuộc tấn công thông qua tiền bị tịch thu. Lưu ý rằng việc tấn công người nắm giữ tài nguyên hoàn toàn không yêu cầu tấn công trực tiếp vào các node. Chỉ cần chiếm đoạt tài nguyên và sau đó khai thác nó để tấn công các node quan trọng là đủ.
Khi tấn công các node, cách hiệu quả nhất là nhắm mục tiêu vào các nhà sản xuất khối. Một cuộc tấn công thành công vào một số lượng nhỏ các nhà sản xuất khối có tác động ngay lập tức đến hoạt động của mạng. Tổng số node trong mạng phân tán có thể không liên quan nếu mạng có thể bị hỏng do tấn công một số lượng node quan trọng nhỏ hơn. Nhiều người không nhận thức được cái nhìn sâu sắc cơ bản này.
Lưu ý mức độ liên quan của các node sản xuất khối và "tài nguyên đắt tiền". Hàng nghìn người có thể sở hữu "tài nguyên đắt tiền" và ủy thác nó cho một node duy nhất. Nếu node đó bị đẩy ra khỏi mạng, mạng sẽ bị suy yếu. Một nhà sản xuất khối cũng có thể cố gắng lạm dụng quyền được ủy quyền hoặc anh ta có thể bị tấn công vật lý (bởi cơ quan quản lý, nhà nước, tội phạm hoặc nhà sản xuất khối khác).
Do đó, chất lượng của việc Phi tập trung phải được đánh giá chủ yếu dựa trên số lượng nhà sản xuất khối trong mạng. Thứ hai, chúng ta phải xem xét số lượng và quy mô của những người nắm giữ "tài nguyên đắt tiền".
Nếu nhà sản xuất khối thất bại theo bất kỳ cách nào (cố gắng gian lận, bị tấn công từ bên ngoài, hợp tác nội bộ có chủ đích, chủ động kiểm duyệt giao dịch), chủ sở hữu "tài nguyên đắt tiền" có thể phản ứng bằng hành động là chọn nhà sản xuất khối khác. Tuy nhiên, hành động đó chỉ có thể đáp trả lại một cuộc tấn công sau khi nó đã được thực hiện hoặc đang diễn ra. Hành động phản ứng đó có thể không kịp thời. Có những cuộc tấn công có thể diễn ra tương đối nhanh (chẳng hạn tấn công chi tiêu gấp đôi - double spending) hoặc diễn ra liên tục (kiểm duyệt giao dịch). Do đó, theo quan điểm của chúng tôi, số lượng nhà sản xuất khối là quan trọng nhất xét từ góc độ phi tập trung hóa.
Điều quan trọng cần lưu ý là một cuộc tấn công vào tính Phi tập trung có thể được thực hiện mà không cần nắm giữ "tài nguyên đắt tiền" (tấn công mạng vào nhà sản xuất khối) hoặc thông qua quyền sở hữu của nó. Ví dụ: chủ sở hữu tài nguyên có thể đồng ý kiểm duyệt các giao dịch và ủy quyền tài nguyên cho một pool làm như vậy.
Đó là lý do tại sao điều rất quan trọng là một "tài nguyên đắt tiền" được sở hữu bởi càng nhiều thực thể càng tốt. Có thể thấy rằng số lượng chủ sở hữu càng nhiều thì các thực thể càng đốc lập trong việc ra quyết định. Các đặc điểm tổng thể của mạng sẽ như mong muốn của đa số.
Sự phân bố địa lý của chủ sở hữu cũng có vấn đề. Nếu phần lớn trong số họ đến từ một quốc gia nơi các cơ quan quản lý muốn đàn áp các mạng blockchain, thì đây sẽ là mối đe dọa lớn hơn so với việc những người nắm giữ được phân bổ đồng đều trên phạm vị toàn cầu. Lý tưởng nhất là các nhà sản xuất khối và chủ sở hữu tài nguyên được phân bổ đồng đều trên toàn thế giới.
- Các node quan trọng nhất trong mạng là những node tạo ra các khối.
- Để tạo ra các khối, một node cần một nguồn "tài nguyên đắt tiền". Tài nguyên có thể được sở hữu bởi nhà sản xuất khối hoặc nó có thể được ủy quyền.
- Các nhà sản xuất khối là các điểm tập trung vì nếu kẻ tấn công loại bỏ được một số nhà sản xuất chiếm ưu thế, thì chức năng của mạng sẽ bị ảnh hưởng.
- Chủ sở hữu tài nguyên có thể đáp ứng cuộc tấn công và ủy quyền tài nguyên cho nhà sản xuất khác. Tuy nhiên, chủ sở hữu tài nguyên cũng có thể chính là kẻ tấn công.
- Càng có nhiều nhà sản xuất khối và chủ sở hữu tài nguyên thì mạng càng có khả năng phi tập trung hơn.
- Tính Phi tập trung phụ thuộc vào phần tài nguyên được nắm giữ bởi nhiều cá nhân độc lập. Hơn nữa, nó phụ thuộc vào số lượng thực thể nắm giữ một lượng tài nguyên quan trọng cho cuộc tấn công.
Phi tập trung từ góc độ người dùng thông thường
Hầu hết người dùng thông thường không chạy các node của riêng họ. Mặc dù những người nắm giữ crypto lên tới hàng trăm triệu, nhưng các node đầy đủ được vận hành bởi hàng nghìn đến hàng chục nghìn người dùng của mỗi mạng blockchain chính. Khoảng chỉ 0,0001% chủ sở hữu BTC chạy node đầy đủ của riêng họ (có khoảng dưới 20.000 node đầy đủ Bitcoin trong khi có hàng trăm triệu chủ sở hữu BTC). Bên cạnh các cuộc tấn công của Sybil, đây là một lý do khác giải thích tại sao không nên xây dựng quản trị trên chuỗi (on-chain governance) dựa trên các node.
Nếu Phi tập trung được đánh giá bằng cách người dùng truy cập blockchain, chúng ta sẽ thấy rằng hầu hết mọi người sử dụng ví lưu ký của bên thứ ba hoặc kết nối với các node do bên thứ ba vận hành thông qua ví không lưu ký. Tất cả người dùng không chạy node của riêng họ phải dựa vào node do bên thứ ba vận hành. Các node này đại diện cho "điểm lỗi duy nhất" và có thể trở thành mục tiêu của những kẻ tấn công.
Các node đầy đủ được vận hành bởi các sàn giao dịch và nhà cung cấp ví HW quan trọng hơn node của người dùng thông thường. Hàng triệu người dùng kết nối với các node này thông qua giao thức máy khách-máy chủ để truy cập tài sản của họ và kết nối có thể bị cắt (tạm thời) bởi những kẻ tấn công.
Trong bối cảnh sản xuất các khối, đây không nhất thiết phải là một chủ đề quan trọng như vậy, nhưng để hiểu thêm toàn cảnh, thật tốt khi biết về những điểm yếu của blockchain. Tuy nhiên, nếu tiền gốc của mạng được sử dụng để quản trị trên chuỗi, thì điều quan trọng là chúng phải được sở hữu (nắm giữ) bởi người dùng chứ không phải bên thứ ba (sàn giao dịch).
Khi mọi người nói về Phi tập trung, nhiều người chỉ nhìn vào việc sản xuất khối. Họ thường quên đi khía cạnh quản trị. Đó là cách mà các thay đổi giao thức chính được quyết định và bỏ phiếu. Đối với hầu hết các dự án, các nhóm phát triển có quyền kiểm soát không giới hạn đối với mã nguồn. Một số dự án có một số hình thức quản trị cục bộ, nhưng hầu hết các nỗ lực vẫn chưa đứng trước thử thách của thời gian.
Ai nên quyết định thay đổi giao thức? Ngoài ra, trong trường hợp quản trị, phải có biện pháp bảo vệ chống lại các cuộc tấn công của Sybil, vì vậy ngay cả trong trường hợp này, phương pháp bỏ phiếu đáng tin cậy duy nhất là phương pháp dựa trên nguồn "tài nguyên đắt tiền". Nó là cần thiết để sử dụng tiền gốc của mạng hoặc tỷ lệ băm (hash).
Trong trường hợp của Cardano, việc bỏ phiếu có thể bị ảnh hưởng nếu các sàn giao dịch bỏ phiếu bằng tiền thuộc về người dùng. Trong trường hợp của PoW, các dịch vụ khai thác trên nền tảng đám mây cũng gặp phải vấn đề tương tự. Đó là một phát hiện thú vị. Người dùng có thể trả tiền để mua "tài nguyên", nhưng họ không được trực tiếp sở hữu (nắm giữ) tài nguyên và bên thứ ba (bên cung cấp dịch vụ đám mây) có thể sử dụng sai mục đích. Ủy thác vào các sàn giao dịch và khai thác trên nền tảng đám mây là một cách để nhiều người nhận được phần thưởng khi tham gia Phi tập trung mạng trong khi tránh phải thực hiện các thao tác kỹ thuật phức tạp.
Trong trường hợp của PoW, lý do sử dụng khai thác trên nền tảng đám mây có thể là do giá điện tại địa phương đắt đỏ hoặc cần có hạ tầng dành riêng cho phần cứng ASIC (phần cứng ASIC tạo ra nhiều tiếng ồn khó chịu). Trong trường hợp của Cardano, không có lý do khách quan nào để ủy thác trên các sàn giao dịch. Đối với một số mạng PoS (những mạng không sử dụng khái niệm pool và ủy quyền), ủy thác thông qua trao đổi là cách duy nhất để tránh các kỹ thuật phức tạp.
- Hầu hết người dùng crypto không chạy các node của riêng họ và dựa vào các node của bên thứ ba mà họ kết nối thông qua các giao thức máy khách-máy chủ.
- Trong trường hợp quản trị, mối đe dọa từ cuộc tấn công của Sybil khiến không thể dựa vào các node và cần phải bỏ phiếu dựa trên quyền sở hữu một "tài nguyên đắt tiền".
- Thật không may, người trả tiền cho "tài nguyên" lại không chắc có toàn quyền kiểm soát nguồn tài nguyên đó.
Các yếu tố khác ảnh hưởng đến chất lượng Phi tập trung
Nhiều chi tiết nhỏ ảnh hưởng đến chất lượng Phi tập trung. Chúng tôi không biết các chuyên gia của Đại học Edinburgh sẽ đặc biệt tập trung vào điều gì. Hãy cùng tìm hiểu một vài điều cần xem xét.
Cơ hội tham gia vào quá trình Phi tập trung phải càng toàn diện càng tốt, vì đây là cách duy nhất để nó có thể phát triển theo thời gian. Chi phí tài chính của đầu vào và yêu cầu kỹ năng công nghệ nên được tối thiểu. Trên thực tế, điều này có thể khó đạt được và cần xem xét một số cấp độ đối với các bên tham gia khác nhau. Sẽ luôn có những tác nhân quan trọng (tập trung hơn) trong mạng lưới, những người có nhiều ảnh hưởng hơn trong trò chơi (mức độ tiếp xúc kinh tế cao hơn). Đó là nhóm các nhà sản xuất khối. Hơn nữa, cần có giải pháp để cho phép bất kỳ ai quan tâm nhưng nhưng lại thiếu chuyên môn cần thiết hoặc chỉ có vốn thấp có thể tham gia vào tiến trình Phi tập trung.
Trong Cardano, cũng như trong mạng Bitcoin, điều này đạt được thông qua khả năng ủy quyền "tài nguyên đắt tiền" cho người điều hành pool (node sản xuất khối). Trong mạng Ethereum, tùy chọn này không được hỗ trợ ở cấp độ giao thức, nhưng cách thức gộp chung ETH vào một nơi cũng tồn tại (nhưng nằm ngoài giao thức).
Chi phí để có thể tham gia Phi tập trung là rất thấp trong các mạng PoS. Bạn chỉ cần sở hữu một vài ADA hoặc một ít ETH là đủ để có thể tham gia vào tiến trình này. Nhưng đối với mạng PoW, chi phí đầu vào cao hơn đáng kể. Phần cứng ASIC có thể có giá lên đến hàng nghìn đến hàng chục nghìn USD. Thêm nữa, chí phí vận hành (làm mát và không gian đặt máy) cũng rất đáng kể.
Ngoài ra, công cụ khai thác không được đảm bảo là sẽ có lãi vì nó cạnh tranh với các công cụ khai thác khác. Cuộc đấu tranh cạnh tranh cũng bị ảnh hưởng lớn bởi chi phí năng lượng (điện). Các nhóm kinh doanh có lợi thế hơn hẳn so với những người khai thác theo sở thích vì họ có thể mua được các "tài nguyên" với giá chiết khấu từ các nhà cung cấp năng lượng và phần cứng ASIC. Họ có thể mở rộng kinh doanh nhanh hơn những người khai thác theo sở thích. Những người khai thác lớn trở nên giàu có nhanh hơn so với những người khai thác nhỏ vì họ có lợi thế kinh tế nhờ quy mô. Nếu có thể loại bỏ các chủ thể khác tham gia vào Phi tập trung vì có nhiều quyền lực hơn (tiền), điều này sẽ gây ra những hậu quả tiêu cực chi tính Phi tập trung về dài hạn.
Những người ủy thác không cần phải cạnh tranh với nhau và có thể giữ stake trong mạng mãi mãi. Nói cách khác, họ có thể tham gia phi tập trung mãi mãi và không ai có thể loại họ ra khỏi hoạt động đó. Trong khi khai thác PoW tự nhiên có xu hướng ngày càng tập trung hóa, thì việc ủy thác (POS) có xu hướng Phi tập trung cao hơn. Như đã viết ở trên, sự đồng thuận và quyền quyết định có thể mua được bằng tiền. Về lý thuyết, tất cả các mạng có thể được kiểm soát bởi một thực thể.
Năng lượng (điện) là một nguồn "tài nguyên đắt tiền" và dễ bị tấn công. Nhà nước có thể đánh thuế đối với năng lượng được sử dụng để khai thác ("đào"), và bản chất của điều này chính là một "cuộc tấn công" vào các nhà khai thác thông qua luật. Vectơ tấn công này không tồn tại với các mạng PoS vì tài nguyên của mạng POS là tài sản kỹ thuật số.
Tiền dự án PoS có thể được sở hữu bởi bất kỳ ai trên thế giới mà không bị hạn chế. Bạn chỉ cần có kết nối internet là được. Chi phí điện gần như là không quan trọng đối với mạng POS. Nhưng chi phí điện khác nhau ở các khu vực khác nhau trên thế giới lại là vấn đề lớn đối với mạng POW. Việc khai thác ("đào") sẽ luôn có xu hướng tập trung về các khu vực có chi phí điện thấp. Một thực trạng có thể dẫn đến việc, một khu vực địa lý nhỏ có thể chiếm hàng chục phần trăm tổng tỷ lệ băm (hash) của toàn bộ mạng lưới POW.
Một sự khác biệt thú vị khác là trong khi những người khai thác PoW chủ yếu là những doanh nhân muốn kiếm lợi nhuận (họ không sở hữu mạng lưới), thì những người ủy thác lại chính là chủ sở hữu của mạng. Lợi ích của mạng và những người ủy thác được liên kết với nhau và có thể khẳng rằng những người nắm giữ ADA muốn điều tốt nhất cho Cardano. Đối với những người khai thác PoW, điều này cũng có thể đúng, nhưng mối liên hệ tinh thần có thể không mạnh bằng. Những người khai thác trong mạng POW chỉ kinh doanh trong một thời gian nhất định và sau khi kiếm được lợi nhuận họ rời đi để làm việc khác.
Điều này đặc biệt quan trọng từ góc độ quản trị, vì lợi ích của những người nắm giữ BTC có thể khác với lợi ích của những người khai thác. Nếu một điều gì đó quan trọng được bỏ phiếu, chẳng hạn như vấn đề "lạm phát vô hạn" (Phát hành vô hạn BTC để có ngân sách duy trì bảo mật của mạng lưới), hầu hết những người nắm giữ BTC có thể phản đối việc giới thiệu tính năng này, nhưng nó có thể mang lại lợi ích kinh tế cho những người khai thác. Làm thế nào để đánh giá vấn đề này dưới góc độ Phi tập trung?
Mạng nào trong top 10 (quy mô vốn hóa) là mạng phi tập trung nhất?
Hãy bắt đầu với Bitcoin. Tại thời điểm viết bài, Pool Foundry USA chiếp 33% thị phần sản xuất khối và AntPool có 29% thị phần. Nếu một cuộc tấn công vào 2 nhóm này thành công, quá trình sản xuất khối sẽ chậm lại ngay lập tức. Nếu những người điều hành hai pool này thông đồng với nhau về một cuộc tấn công nhanh chóng từ bên trong, họ cũng sẽ có cơ hội thành công cao. Những người khai thác khác có thể không phản ứng kịp thời với một cuộc tấn công hoặc họ có thể cũng tham gia vào cuộc tấn công đó.
Điều quan trọng cần lưu ý là tính bảo mật của mạng phi tập trung không thể dựa trên giả định rằng các tác nhân có động cơ kinh tế để hành xử trung thực. Điều này có thể được giả định ngay cả trong trường hợp chỉ có một bên vận hành duy nhất. Phi tập trung hóa là làm cho cuộc tấn công này (hy vọng là) không thể thực hiện được thông qua số lượng tối đa cao các tác nhân tham gia và giả định rằng họ không thể/không muốn thông đồng với nhau để tấn công mạng lưới.
Những người nắm giữ tài nguyên lớn có thể bị tấn công vì họ là trung tâm quyền lực (và cũng là trung tâm quản trị mạnh mẽ). Ai sở hữu một phần lớn tỷ lệ băm? 12 công ty khai thác niêm yết công khai chiếm khoảng 20% tổng tỷ lệ băm. Các công ty khai thác lớn khác thường có một vài phần trăm tỷ trọng trong tổng tỷ lệ băm. Điều quan trọng cần biết là tỷ lệ của những người chơi lớn nhất đang ngày một tăng dần lên. Công cụ khai thác lớn nhất hiện tại là Riot Blockchain có gần 90.000 công cụ khai thác ASIC. Riot và Marathon chiếm ưu thế trong số những công ty khai thác lớn nhất và vị trí của họ đang tăng lên hàng năm. Nếu chúng ta muốn tính toán sơ bộ có bao nhiêu thợ mỏ (miner) sẽ phải làm việc cùng nhau để có hơn 50% thị phần trong tổng tỷ lệ băm, thì con số đó sẽ chi là vài chục hoặc vài trăm.
Hãy để chúng tôi nói thêm rằng nếu các công ty khai thác là các công ty niêm yết công khai, họ phải tuân thủ các yêu cầu của cơ quan quản lý và luật pháp. Đây không phải là tin tốt cho các cuộc tấn công như yêu cầu kiểm duyệt giao dịch của các cơ quan quản lý hoặc đưa người dùng vào danh sách đen. Chủ sở hữu PoS không cần phải đăng ký ở bất kỳ đâu và có thể ẩn danh. Ẩn danh sẽ làm tăng khả năng chống lại các cuộc tấn công.
Để phá vỡ được mạng Bitcoin, chỉ cần tấn công vào 2 pool. Một phần đáng kể tài nguyên (tỷ lệ băm) được nắm giữ bởi hàng chục (có thể vài trăm) thực thể, nhiều pool trong số đó là các công ty niêm yết công khai.
Chúng tôi đã không chú ý nhiều đến dự án Ethereum trong bài viết, nhưng chúng tôi phải đề cập đến nó. Ethereum được Phi tập trung thông qua trình xác thực (Validator). Số lượng này đang tăng lên đều đặn sau khi Ethereum chuyển đổi sang PoS và số lượng trình xác thực đang đạt gần 600.000. Quan trọng hơn là số lượng máy khách đạt gần 8000. Xin lưu ý là, với mạng Ethereum, nhiều trình xác thực có thể chạy trên một máy khách (một node).
Một thực thể (người vận hành node) có thể chạy nhiều node hơn và điều đó hiện đang diễn ra. Lý do là việc chạy trình xác thực là một thách thức về mặt công nghệ đối với người bình thường và hầu hết họ thích ủy thác ETH thông qua bên thứ ba. Từ góc độ Phi tập trung, ai nắm giữ "tài nguyên đắt tiền" là quan trọng. Hiện tại, LIDO đang chiếm 31% thị phần, Coinbase 12% và Kraken 7%. Nhóm các pool KHÁC (pool độc lập) là 25%. Chất lượng phi tập trung của Ethereum ngày càng tăng. Thị phần của LIDO về cơ bản không thay đổi trong một khoảng thời gian dài hơn và thị phần của các sàn giao dịch tập trung đang giảm dần.
Vectơ tấn công tối thiểu (MAV) xem xét cần có bao nhiêu thực thể có thể có quyền kiểm soát đáng kể đối với mạng (nỗ lực tấn công 51%, không phải lúc nào cũng cần nắm giữ hơn 50% tài nguyên để có thể tấn công mạng, một tỷ lệ nhỏ hơn có thể cũng làm được điều này). Như chúng tôi đã phân tích đối với mạng Bitcoin ở trên. Nếu chúng ta muốn tính MAV của Ethereum, thì nó sẽ tương tự như Bitcoin. Chỉ cần trên dưới 10 thực thế để tấn công vector hai mạng này.
Đối với việc tấn công các node trong mạng Cardano, nó sẽ yêu cầu tối thiểu khoảng 27 pool để kẻ tấn công giành được lợi thế đa số. Việc tấn công vào nguồn, tức là các đồng tiền, tương đối khó tính toán. Người ta có thể tấn công các sàn giao dịch tập trung. Sàn giao dịch lớn nhất, Binance, từng có hơn 10% stake, nhưng tầm quan trọng của nó đang giảm dần và hiện tại nó chỉ còn 8,5% stake.
Hiện tại có 23,8 tỷ ADA được ủy thác. Một nửa là khoảng 12 tỷ ADA. Có bao nhiêu người cùng nhau nắm giữ số tiền đó? Nếu chúng ta nhìn vào danh sách người giàu, chúng ta thấy rằng có khoảng 100 người nắm giữ 50-100 triệu ADA, 262 người nắm giữ 10-50 triệu ADA và 168 người nắm giữ 5-10 triệu ADA. Giả sử muồn tấn công, kẻ tấn công sẽ phải tìm ra vài trăm người nắm giữ số lượng ADA lớn nhất (và phải đạt được con số 12 tỷ ADA).
Chúng ta có các con số, nhưng cần lưu ý rằng về các cuộc tấn công, việc tìm kiếm những người khai thác lớn (hoặc nói chung là những người tiêu dùng năng lượng lớn và phòng khai thác lớn) dễ dàng hơn nhiều so với tìm ra đưuọc những người nắm giữ tiền gốc của mạng. Trong bối cảnh chất lượng Phi tập trung (và bảo mật), điều quan trọng là phải xem xét điều này.
Cardano phi tập trung hơn khoảng 10 lần so với Bitcoin ở cấp độ nhà sản xuất khối và gần giống nhau ở cấp độ chủ sở hữu tài nguyên lớn. Trong trường hợp của Ethereum, kết quả có thể sẽ rất giống nhau. Ethereum có lẽ phi tập trung hơn một chút so với Bitcoin. Để biết chính xác sự khác biệt, chúng ta cần tìm hiểu thông tin chính xác hơn về các toán tử trình xác thực.
Điều quan trọng là xu hướng dài hạn. Trong khi tính phi tập trung của Bitcoin đang giảm chủ yếu do sự xuất hiện của các pool lớn và việc tập trung khai thác xung quanh các công ty khai thác lớn, thì các đồng tiền mạng PoS đang dần trở nên phân tán hơn. Khi cá voi bán tiền gốc của mạng, sự Phi tập trung của mạng PoS sẽ tăng dẫn lên. Mọi người rời khỏi sàn giao dịch và ủy thác tiền từ ví của chính họ (hoặc ủy quyền ADA và ETH từ ví của chính họ). Tính phi tập trung của cả hai mạng PoS này đã tăng nhẹ trong sáu tháng qua.
KẾT LUẬN
Như bạn có thể thấy, đo lường sự Phi tập trung là rất khó. Cần phải thực hiện phân tích rất chính xác và lấy dữ liệu liên quan về số lượng node quan trọng trong mạng và những người nắm giữ "tài nguyên đắt tiền". Tuy nhiên, chỉ những con số thôi thì không đủ để so sánh. Một loạt các cuộc tấn công bên trong và bên ngoài có thể xảy ra đối với việc Phi tập trung phải được xem xét và các rủi ro được cân nhắc cẩn thận. Hầu hết mọi người chỉ tập trung vào chỉ tiêu sản xuất khối, nhưng vấn đề Quản trị cũng rất quan trọng. Tuy nhiên, nó không dừng lại ở đó và việc Phi tập trung có thể được xem xét ở các cấp độ khác. Người ta có thể xem xét tính phi tập trung ở mức độ đa dạng của máy trạm, mức phân phối tiền gốc của mạng, sử dụng dịch vụ đám mây và một số thứ khác. Trong trường hợp mạng PoW, việc Phi tập trung ở cấp độ nhà sản xuất ASIC cũng phải được xem xét. Bài viết này chỉ cung cấp một cái nhìn sâu sắc cơ bản về chủ đề này. Như bạn có thể nhận thấy, có rất nhiều chi tiết và các góc cạnh cần xem xét.
Phi tập trung không phải là một con số cố định và sẽ liên tục thay đổi theo thời gian. Đôi khi khá cơ bản. Quan tâm đến việc Phi tập trung rất giống với việc cố gắng duy trì nền dân chủ. Tất cả công dân đều muốn sống trong một nhà nước dân chủ, nhưng các chính trị gia cố gắng chiếm đoạt càng nhiều quyền lực càng tốt. Nó sẽ gần giống với Phi tập trung. Sẽ không dễ dàng chút nào để giữ Phi tập trung ở mức cao trong một khoảng thời gian dài. Đó là lý do tại sao điều quan trọng là phải có thông tin chính xác về nó từ một nguồn độc lập. Chỉ số phi tập trung của Edinburgh sẽ thay đổi ngành công nghiệp blockchain vì người dùng sẽ hiểu rõ mạng nào được Phi tập trung nhiều nhất.
Chúng tôi hy vọng Cardano sẽ hoạt động tốt trong EDI, nhưng chúng tôi không thể dự đoán trước kết quả. Chúng tôi tò mò muốn xem nhóm đánh giá Phi tập trung sẽ xem xét những khía cạnh nào và dữ liệu nào họ sẽ cung cấp cho công chúng để làm như vậy.
Nguồn bài viết tại đây
Đọc thêm các bài viết liên quan tại thẻ Tags bên dưới