Sự khác biệt giữa sàn giao dịch tập trung và phi tập trung
Ngày 18 tháng 11 năm 2022
Sàn giao dịch crypto là nơi cung và cầu gặp nhau. Người bán muốn tìm người mua cho số tiền của mình. Nếu cung gặp cầu, giao dịch sẽ xảy ra. Những người tham gia trao đổi crypto hoặc token với nhau theo tỷ giá hối đoái đã thỏa thuận trước. Hầu hết mọi người đều hiểu các nguyên tắc hoạt động của các sàn giao dịch.
Nhưng sàn giao dịch Tập trung (CEX) khác với sàn Phi tập trung (DEX) như thế nào? Lợi ích của trao đổi phi tập trung cho người dùng là gì? Cardano sẽ cho phép các nhóm bên thứ ba xây dựng DEX và đã có một số nhóm trong số họ hoạt động trong hệ sinh thái. Người dùng nên nhận biết về cách DEX hoạt động tốt hơn CEX như thế nào.
TÓM TẮT:
- Sàn CEX có thể lạm dụng tiền gửi của người dùng.
- Khả năng lạm dụng tiền gửi của người dùng cho các hoạt động tài chính khác là nguyên nhân chính khiến một sàn CEX phá sản.
- Khi sử dụng DEX, không có tổ chức trung tâm nào đóng vai trò là người giám sát tiền của bạn.
- DEX chỉ là một dịch vụ tự động và bất kỳ ai trả phí đều có thể sử dụng nó.
- CEX có phá sản và DEX sẽ tiếp tục hoạt động.
Cách hoạt động của các sàn giao dịch tập trung
Sàn giao dịch crypto tập tung thu lợi nhuận bằng cách cho phép các giao dịch được thực hiện và thu một khoản phí nhất định khi giao dịch đó thành công. Sàn cũng có thể tính một khoản phí nhỏ khi người dùng gửi hoặc rút tiền. Sàn giao dịch chỉ thực hiện các giao dịch thông qua kết nối trung gian giữa những người dùng và không nhất thiết phải tham gia trực tiếp vào quá trinhg mua/bán. Mô hình kinh doanh này chủ yếu dựa trên tính phí dịch vụ.
Mỗi người dùng có tài khoản và tài sản riêng của họ trên sàn giao dịch. Giao dịch được thực hiện làm thay đổi số dư trên tài khoản của người bán và người mua.
Khi người dùng gửi tiền đến sàn giao dịch, họ sẽ mất quyền kiểm soát hoàn toàn đối với tài sản của mình. Sàn giao dịch chịu trách nhiệm về tiền và giữ các khóa riêng (private keys). Nhân viên sàn giao dịch có thể làm bất cứ điều gì họ muốn với số tiền này và người dùng phải tin tưởng rằng họ đang hành xử trung thực. Trao đổi tập trung là không minh bạch. Người dùng không bao giờ có thể chắc chắn liệu sàn giao dịch có giữ tất cả tiền gửi của người dùng hay không.
Sàn giao dịch không nên làm bất cứ điều gì khác với tiền gửi của người dùng trừ khi nhận được sự đồng ý để làm như vậy. Việc chấp nhận các điều khoản và điều kiện của người dùng có thể được yêu cầu khi đăng ký với sàn giao dịch. Ở một số nơi, hoạt động của một sàn giao dịch có thể được quy định bởi luật pháp.
Tại sao các sàn giao dịch tập trung lại phá sản?
Sàn giao dịch crypto tập trung không có lý do gì để thất bại ngay cả khi giá cả giảm xuống. Việc giảm giá trị thị trường của crypto không có tác động trực tiếp nào đến kinh tế đến sàn giao dịch, vì sàn giao dịch chỉ giữ tiền của người dùng trong tài khoản. Tác động kinh tế gián tiếp chỉ là giảm sự quan tâm của người dùng đối với giao dịch. Lợi nhuận thu từ các giao dịch có thể giảm.
Vậy tại sao các sàn giao dịch crypto lại có thể phá sản trong thị trường giá xuống?
Có một lượng vốn khổng lồ nằm trong trong tay các sàn giao dịch. Phần lớn thời gian, các khoản tiền này không được sử dụng. Các CEO và ban quản lý rất dễ nổi lòng tham và lạm dụng nguồn vốn này nhằm thu lợi ích kinh tế cho riêng mình. Các sàn giao dịch có thể bắt đầu hoạt động giống như các tổ chức tài chính. Họ có thể sử dụng một số vốn nhàn dỗi đó để đầu tư vào các tài sản crypto khác, sử dụng nó trong các giao dịch có đòn bẩy hoặc trong các giao thức DeFi hứa hẹn mang lại lợi nhuận cao.
Trên thực tế, các sàn giao dịch chỉ cần nắm giữ một phần nhỏ trong tổng số tiền gửi của khách hàng, chẳng hạn như 10% vốn. Điều này là đủ để có thể đảm bảo cho người dùng có thể rút tiền gửi. Tuy nhiên, nếu thị trường bất ngờ giảm xuống dưới mức mà ban quản lý của sàn giao dịch có thể không tính đến, một lượng vốn đáng kể có thể hao hụt nếu có nhiều khách hàng cùng yêu cầu rút tiền.
Giả sử người dùng đã gửi 10.000 BTC đến sàn giao dịch. Sàn giao dịch mua các loại crypto khác với giá 4.000 BTC và khóa 5.000 BTC trong các dịch vụ DeFi (như vậy họ chỉ còn giữ lại 1.000 BTC để làm quỹ thanh khoản). Ngoài ra, họ có thể mua stablecoin cho crypto và mua lại crypto. Họ có thể làm điều này nhiều lần. Vị thế này rất rủi ro nhưng nó có thể mang lại lợi nhuận cao. Khi thị trường tăng giá, cách làm này hoạt động tốt và đem lại lợi nhuận gần như "miễn phí".
Khi thị trường giá xuống xuất hiện và người dùng quyết định rút hơn 1.000 BTC khỏi sàn giao dịch, sàn bắt đầu gặp sự cố về thanh khoản. Họ phải bán crypto mà họ đã mua, nhưng những crypto đo có thể có giá trị thấp hơn lúc đầu tư. BTC bị khóa trong DeFi thì không thể thanh khoản. Việc giao dịch hóa ra là kém thanh khoản. Sàn giao dịch không thể trả lại BTC của mọi người, vì vậy sản phải tạm dừng việc rút tiền gửi. Họ có thể thông báo rằng đây chỉ là một biện pháp tạm thời và họ sẽ cho phép rút tiền trở lại trong vòng 24 giờ. Trong khi chờ đợi, họ đang cố gắng huy động vốn ở nơi khác. Người dùng cảm thấy lo lắng và nhiều người hơn trong số họ muốn rút BTC khỏi sàn giao dịch càng nhanh càng tốt. Càng nhiều người dùng muốn rút tiền sẽ khiến tình hình ngày càng tệ hơn. Thị trường lao dốc làm cho các tài sản càng giảm giá trị và ngày càng khó thanh khoản. Nếu sàn giao dịch không huy động được vốn ở nơi khác, nó buộc phải tuyên bố phá sản.
*Hãy nhìn lại xem vấn đề là gì? Chủ sở hữu sàn đã được tự do sử dụng tiền gửi của người dùng khi họ thấy phù hợp và họ không có nghĩa vụ phải minh bạch. Họ có thể sử dụng tiền gửi của người dùng cho các hoạt động tài chính khác mà không cần sự cho phép của họ. Đây là một ví dụ lạm dụng quyền lực của các bên trung gian.
Người dùng đã làm gì sai? Thật khó để đổ lỗi cho họ bởi vì nếu họ cần bán crypto này hoặc cần mua một số crypto khác, họ chỉ có thể làm điều đó một cách hiệu quả nhất thông qua sàn giao dịch. Do đó, họ buộc phải chấp nhận rủi ro liên quan đến bên thứ ba.
Ưu điểm của sàn giao dịch phi tập trung
Nói chung, phi tập trung giúp loại bỏ các rủi ro liên quan đến bên thứ ba, trong trường hợp này là các sàn giao dịch.
Mỗi DEX phải là một dự án mã nguồn mở để các chuyên gia cộng đồng có thể xác minh rằng không có lỗ hổng nghiêm trọng nào. Có thể có lỗi trong bất kỳ mã nguồn nào. Tuy nhiên, việc kiểm tra mã nguồn và công khai các mã nguồn sẽ cho phép phát hiện và sửa các lỗi. Người dùng có thể tin tưởng rằng DEX hoạt động chính xác như đã khai báo.
Hãy nhớ rằng, khi sử dụng DEX, không có tổ chức trung tâm nào đóng vai trò là người giám sát hay nắm giữ tiền của bạn. Bạn nên thực hiện nghiên cứu của mình và biết chính xác cách thức hoạt động của DEX. Hãy sử dụng sàn DEX, nơi tiền được nắm giữ bởi hợp đồng thông minh (tập lệnh Plutus) và không bao giờ bị nắm giữ bởi bên thứ ba. Sau đó, hãy xem hoặc cố gắng tìm hiểu những trạng thái mà hợp đồng thông minh có thể tham gia. Đừng mặc định tự động tin rằng DEX là tự quản lý chỉ vì nó nói như vậy trên trang web. Không nên tin tưởng, hãy kiểm chứng trước rồi hãy sử dụng.
Nếu bạn sử dụng DEX, nhưng điều này cũng có thể áp dụng cho các dịch vụ DeFi khác, thì bạn nên giữ tiền trong ví của mình. Nếu đó không phải là crypto, thì đó có thể là token mà bạn nhận được theo tỷ lệ 1:1. token cho phép bạn rút lại tiền bất cứ lúc nào.
Các bước riêng lẻ của hợp đồng thông minh được thực hiện tự động. DEX phải được lập trình để tuân thủ các nguyên tắc phi tập trung, nghĩa là nó phải không thể bị ngăn chặn, chống lại sự kiểm duyệt và không thể đóng băng tài khoản hoặc tạm dừng việc rút tiền. Một lần nữa, cần phản xác minh.
Người dùng nên biết rằng không thể dừng việc thực thi hợp đồng thông minh, nhưng điều quan trọng là giao diện người dùng phải sẵn sàng để tương tác với DEX. Nếu nhóm tắt máy chủ có giao diện người dùng đang chạy, DEX sẽ tiếp tục chạy nhưng hầu hết người dùng không thể làm gì.
Hoạt động của sàn giao dịch minh bạch vì tất cả các giao dịch đều có sẵn trên blockchain Cardano. Bất kỳ ai cũng có thể thực hiện phân tích dữ liệu trên chuỗi và công bố kết quả.
DEX không yêu cầu KYC/AML và dễ sử dụng hơn nhiều. Không cần đăng ký. Không ai phải cho phép bạn sử dụng DEX. Người dùng chỉ cần kết nối ví Cardano của họ và bắt đầu sử dụng. Trong một thời gian ngắn, họ có thể dùng thử tất cả các DEX hiện có trong hệ sinh thái Cardano. Đối với những người coi trọng quyền riêng tư của họ, DEX là giải pháp lý tưởng.
Tại sao CEX có thể phá sản và DEX sẽ luôn hoạt động liên tục?
Trong trường hợp của DEX, các nhóm không có quyền kiểm soát tiền, vì vậy họ không thể lạm dụng chúng. Ngoài ra, hoạt động của DEX hoàn toàn minh bạch. Đây là một sự khác biệt rất đáng kể so với CEX. Không ai thể lấy token từ DEX và sử dụng chúng cho mục đích khác mà không có sự đồng ý của chủ sở hữu. Tất cả các tương tác là ngang hàng trực tiếp giữa người mua và bán. Vai trò của bên trung gian chỉ là một hợp đồng thông minh thực hiện các chức năng đã được lập trình sẵn. Giống như mạng Cardano chèn một giao dịch vào khối nếu nó hợp lệ, DEX sẽ hoán đổi hai token. Người dùng chỉ phải xác nhận giao dịch thông qua khóa riêng (private keys).
DEX không giữ tiền gửi của người dùng và không thể khiến ngừng hoạt động. DEX luôn có tính thanh khoản cao (dựa trên khối lượng của chính nó) và không thể bị mất tiền trong quá trình hoạt động.
DEX chỉ là một dịch vụ tự động và bất kỳ ai trả phí blockchain (và phí dịch vụ) đều có thể sử dụng nó. DEX không thể ngừng hoạt động ngay cả khi thị trường giảm giá và có ít người quan tâm đến việc sử dụng nó. DEX sẽ vẫn tiếp tục chạy. Nhóm phát triển chỉ cần đảm bảo giao diện người dùng đang chạy, đây có thể là chi phí duy nhất để vận hành DEX. Nhóm có thể mong đợi một số lợi nhuận mà họ đang làm việc để cải thiện.
Độ tin cậy của DEX lớn hơn nhiều so với CEX. DEX về cơ bản không có các rủi ro liên quan đến việc các cá nhân có phẩm chất kém, lạm dụng quyền lực hoặc bỏ bê hoạt động có thể dẫn đến bị hack. Rủi ro lớn nhất đối với DEX là lỗi có thể có trong hợp đồng thông minh. Lỗi này có thể bị tin tặc khai thác hoặc lỗi có thể gây mất tiền. Rủi ro này có thể được loại bỏ bằng cách kiểm tra bảo mật và kiểm tra thời gian. Nếu DEX hoạt động trong vài năm mà không gặp vấn đề gì, mọi người sẽ coi nó là đáng tin cậy. Nhưng điều này lại không thể đúng với sàn CEX. Một khi CEO hoặc quản lý thay đổi, nó có thể gây ra rủi ro lớn. Ngay cả một nhân viên của một sàn giao dịch tập trung cũng có thể thực hiện một vụ hack.
KẾT LUẬN
Chúng ta không cần phải tranh cãi về độ tin cậy của các dịch vụ DEX và DeFi. Chỉ cần nhìn vào có bao nhiêu công ty CeFi đã phá sản trong thị trường giá xuống hiện tại. Không có dịch vụ DeFi lớn nào bị phá sản và không gặp rắc rối nghiêm trọng. Tất cả các DEX trước đấy, bao gồm cả những DEX trong hệ sinh thái Cardano, vẫn đang phát triển mạnh mẽ.
Nguồn bài viết tại đây.
Đọc thêm các bài viết liên quan tại thẻ Tags bên dưới